Product toegevoegd aan je winkelmandje
x

-------- of --------

Menu

Blog

Botanische naamgeving bij vleesetende planten
Botanische naamgeving bij vleesetende planten
botanische naamgevingcultivarhybride
zaterdag 29 augustus 2020 - 0 Comments
Posted by Killian
Nut van de wetenschappelijke naamgeving t.o.v. "gewone" naamgeving
Het nadeel van "gewone" Nederlandse namen voor planten is dat er vaak verschillende namen in omloop zijn voor dezelfde plant of twee verschillende planten kunnen dezelfde "gewone" naam hebben. Uiteraard zijn er ook nog verschillen van taal tot taal waardoor het erg onduidelijk kan worden over welke plant het nu gaat. Door het gebruik van een wetenschappelijke naam voorkom je deze problemen en iedereen, over de hele wereld, die thuis is in het vakgebied kan de naam meteen begrijpen. Liefhebbers van vleesetende planten gebruiken dus meestal de botanische naamgeving. Wanneer de wetenschappelijke naamgeving ontwikkeld werd was de universele taal van de wetenschap het Latijn. Momenteel zijn de meeste wetenschappelijke namen nog steeds afgeleid van het Latijn. 

Taxonomie en naamgeving
Taxonomie is de wetenschap die zich bezighoudt met het indelen en classificeren van organismen waaronder dus ook planten. De classificaties binnen de taxonomie zijn niet steeds vastbepaald maar kunnen met de tijd veranderen als er meer informatie aan het licht komt, bijvoorbeeld met behulp van moleculaire studies. Deze veranderingen kunnen ook veranderingen van de naam met zich meebrengen. Simpel voorgesteld probeert de taxonomie planten (en andere organismen) zo juist mogelijk in te delen op basis van de huidige kennis. Het kan dus best zijn dat een vleesetende plant die nu een bepaalde soortnaam heeft over een aantal jaar een volledig nieuwe soortnaam heeft doordat wetenschappers een nieuw idee of hypothese hadden en dit idee werd bevestigd doormiddel van experimenten en/of observaties.   

Voorbeeld wetenschappelijke naam
De binomiale naamgeving bestaat, niet verbazend, uit twee delen, namelijk de geslachtsnaam en de soortnaam. Samen vormen deze de wetenschappelijke naam voor een plant. Dit systeem werd ingevoerd door de bekende Zweedse botanicus Carolus Linneaus. Een bekend voorbeeld bij vleesetende planten is Dionaea muscipula (de venusvliegenvanger), waarbij Dionaea de geslachtsnaam is en muscipula de soortnaam binnen dat geslacht. Een taxon (meervoud taxa) is een taxonomische groep. Dionaea muscipula is dus bijvoorbeeld een taxon op het niveau van soort. In het onderstaande tabelletje geef ik een voorbeeld van verschillende rangen van taxa in aflopende volgorde die vaak gebruikt worden binnen het liefhebberscircuit van vleesetende planten. Dit is zeker geen volledige lijst want er zijn eveneens rangen boven het niveau geslacht, denk hierbij aan bijvoorbeeld de familie, orde en klasse. Daarnaast bestaan er nog rangen zoals subforma. Bij de naamgeving van Sarracenia binnen het liefhebberscircuit wordt vaak ook nog extra aangegeven van waar de plant oorspronkelijk komt. Hierdoor zal je bijvoorbeeld bij Sarracenia weleens de naam van een gebied in de Verenigde Staten tegenkomen.

Vb.
Geslacht/genus Sarracenia
Soort/species (incl. publicatie) Sarracenia alata (Alph. Wood)
Ondersoort/subspecies Sarracenia purpurea ssp. venosa
Variëteit Sarracenia flava var. atropurpurea
Forma Sarracenia flava f. viridescens 

Wie bepaalt welke naamgeving juist is? 
Er bestaan geen echte wetten die zeggen welke manier van botanische naamgeving juist is maar "The International Code of Nomenclature for algae, fungi and plants" (ICBN) of simpelweg de "Code" is een boek met regels en aanbevelingen over de naamgeving die geaccepteerd wordt door wetenschappers over de hele wereld. Deze regels worden om de zoveel tijd herzien. Een naam moet dan ook correct gepubliceerd worden voordat deze geaccepteerd wordt.  Hiernaast is er ook nog de "International Code of Nomenclature for Cultivated Plants" (ICNCP) of kortweg "Cultivated Plant Code". Deze code is meer bedoeld voor commerciële gewassen of sierteelt gewassen die niet binnen het rangorde systeem passen. In andere woorden, de ICNCP is écht bedoeld voor planten in cultivatie. Om te kijken of een naam geaccepteerd wordt kan je vertrouwen op een site zoals www.ipni.org waar je de naam kan intypen en opzoeken.

Hybriden
Met hybriden worden planten bedoeld die genetisch materiaal van verschillende ouders bezitten. Hybriden kunnen zowel in cultivatie gemaakt worden door zelf te kruisen en soms komen hybriden ook voor in de natuur in populaties waar beide ouders verder ook naast elkaar bestaan. Dit is vaak het geval bij Sarracenia. Bij liefhebbers worden hybriden meestal aanschouwd als kruisingen tussen twee verschillende soorten maar feitelijk kan men van hybriden spreken zolang twee verschillende taxa (dus ook ondersoorten) met elkaar gekruist zijn. Er zijn twee manieren om hybriden correct te benoemen. De eerste manier is doormiddel van een hybrideformule zoals Sarracenia flava × S. leucophylla. Het is gebruikelijk om de vrouwelijke ouderplant eerst te zetten. De tweede manier is door een hybridenaam zoals Sarracenia × moorei. Deze hybridenaam is een naam die gepubliceerd is volgens de regels van de ICBN. Hierbij wordt dus officieel een vermenigvuldigingsteken gebruikt maar een gewone x gebruiken is ook gewoon acceptabel. Dit is namelijk gemakkelijker op de meeste toetsenborden. Een goed argument voor de eerste manier van naamgeving is dat het meteen duidelijk is om welke soorten het gaat. Ook als je bijvoorbeeld een Sarracenia × moorei terugkruist met één van de ouderplanten of met zichzelf blijft de plant deze naam behouden, hoewel het aan te raden is om steeds zoveel mogelijk info te geven over een kruising. Stel namelijk dat je een Sarracenia × moorei een zevental keer terugkruist met S. leucophylla, dan gaat de plant procentueel gezien bijna volledig S. leucophylla zijn. 

Hybridenamen bij Sarracenia 
De tweede manier (hybridenamen) is erg gebruikelijk bij Sarracenia. De onderstaande tabel uit Ellison et al. (2014) geeft een erg mooi overzicht van de (meeste) gepubliceerde hybridenamen. De eerste kolom geeft de hybridenaam en de tweede kolom de twee ouderplanten. Niet alle botanici zijn het steeds eens of een soort of in dit geval een hybride gepubliceerd moet worden en de kennis evolueert uiteraard ook doorheen de jaren, de overige kolommen geven dus eigenlijk weer welke namen door welke publicaties erkend werden.


 Een klein schrijffoutje in de tabel is × ormosa, dit moet × formosa zijn.

Cultivarnamen
Een cultivar is een plant die in cultivatie geselecteerd is voor een bepaald kenmerk of meerdere kenmerken. De plant of plantengroep moet hierbij stabiel, uniform en te onderscheiden zijn. Wanneer de plant vermeerderd wordt door de toepasselijke methode (wordt vermeld in de beschrijving) moet de cultivar deze kenmerken waarop hij geselecteerd is behouden. Alle planten die aan deze voorwaarden voldoen kunnen gepubliceerd worden als cultivar. Cultivarnamen worden tussen enkele aanhalingstekens geplaatst. Bijvoorbeeld Sarracenia flava 'Waccamaw' of Sarracenia 'Waccamaw' is eveneens correct. Binnen de vleesetende planten wereld en de sierteelt in het algemeen wordt ook wel eens de afkorting "cv." gebruikt. Op zich begrijpt iedereen je wel maar dit wordt enigszins afgeraden omdat het op die manier lijkt dat het binnen het rangorde systeem past dat hierboven werd besproken, wat niet zo is.


Referenties
Barrie, F. R., Buck, W. R., Demoulin, V., Greuter, W., Hawksworth, D. L., Herendeen, P. S., ... & Prud’homme Van Reine, W. F. (2012). International Code of Nomenclature for algae, fungi and plants (Melbourne Code) (Vol. 154, p. 240). J. McNeill (Ed.). Königstein: Koeltz Scientific Books.
Brickell, C. D., Alexander, C., David, J. C., Hetterscheid, W. L. A., Leslie, A. C., Malécot, V., & Xiaobai, J. (2009). International Code of Nomenclature for Cultivated Plants. [Scripta Horticulturae 10].
Christenhusz, M. J. (2013). The code decoded. A user's guide to the International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Regnum Vegetabile 155).
Ellison, A. M., Davis, C. C., Calie, P. J., & Naczi, R. F. (2014). Pitcher plants (Sarracenia) provide a 21st-century perspective on infraspecific ranks and interspecific hybrids: a modest proposal* for appropriate recognition and usage. Systematic Botany, 39(3), 939-949.
Reageren
Optioneel